Gençlerin Van’dan Göçü: Yeni Bir Hayat mı, Zorunlu Bir Tercih mi?

Son yıllarda Van’dan batı illerine doğru artan genç nüfus göçü, sadece bölgesel değil, ulusal ölçekte de önemli bir sosyoekonomik mesele haline geldi. Van ve civar illerde iş bulamayan gençler, öncelikli olarak batı metropollerine yönelirken, orada da tutunamayanlar çareyi yurt dışına göç etmekte buluyor. Böylece göçün sayısal verileri artarken, aynı zamanda bir teşvik ağı da oluşuyor. Peki, gençleri doğup büyüdükleri topraklardan koparan sebepler neler?

Türkiye genelinde olduğu gibi, Van’da da işsizlik en büyük sorunlardan biri. Ancak büyükşehirlerde en azından farklı sektörlerde iş bulma ihtimali daha yüksek. Van’da sanayi ve üretim tesislerinin yetersizliği, özel sektörün zayıf olması ve yatırım eksikliği gençlerin işsiz kalmasına neden oluyor. İş bulan az sayıdaki genç ise düşük ücretler nedeniyle geçim sıkıntısı çekiyor. Batıdaki şehirlerde daha fazla istihdam fırsatı olması, göçü teşvik eden en önemli faktörlerden biri olarak öne çıkıyor.

Van’da eğitim gören gençler, özellikle üniversiteyi bitirdikten sonra kariyerlerini geliştirecek alanlar bulmakta zorlanıyor. Bunun en temel nedeni, özel sektörün azlığı ve kamu sektöründe liyakate dayalı işe alımlara olan güvenin azalması. Kamu sektöründeki işe alımlarda torpil iddialarının sıkça gündeme gelmesi ve mülakatlarda haksız elenmelere dair haberler, gençlerin özel sektöre yönelmesine ve dolayısıyla büyük şehirlere göç etmesine neden oluyor. Metropollerde daha fazla akademik ve mesleki gelişim fırsatının olması, gençleri göçe zorlayan bir diğer unsur olarak karşımıza çıkıyor.

Gençler için sosyal hayatın canlı olması önemli bir kriter. Kültürel etkinlikler, sanatsal aktiviteler ve sosyal yaşam alanları büyükşehirlerde çok daha fazla. Van’da sosyal hayatın kısıtlı olması, gençlerin kendilerini ifade edebileceği alanların azlığı da göçü hızlandırıyor. Kahvehaneler ve okey salonları dışında sosyal ortamların sınırlı olması, gençleri şehri terk etmeye yönlendiriyor. Büyükşehir belediyesinin kadınlara yönelik açtığı birkaç alan umut vaat etse de, kısa vadede gençleri şehirde tutabilecek seviyede değil.

Türkiye’de gelir dağılımındaki adaletsizlik, bölge illerinde daha belirgin hissediliyor. Aynı işi yapan bir kişinin İstanbul veya Ankara’da daha yüksek maaş alması, gençleri metropollere yönlendiriyor. Van’da yaşam maliyetleri düşük gibi görünse de, gelir düzeyi de düşük olduğu için gençler daha iyi yaşam şartları için göç etmeyi tercih ediyor.

Van, 2011 yılında büyük bir deprem felaketi yaşadı. Bu olay, bölgedeki birçok insanın hayatını kökünden değiştirdi. Deprem sonrası kentteki yapılaşmanın yetersizliği, güvenli konut bulma sorunları ve altyapı eksiklikleri, bazı gençlerin daha güvenli gördükleri batı şehirlerine veya Avrupa’ya yönelmesine sebep oldu.

Son beş yılda Van’dan batı illerine yönelik genç nüfus göçüne dair güncel ve spesifik istatistiklere ulaşmak sınırlı olsa da, mevcut veriler ve raporlar genel eğilimler hakkında fikir vermektedir.

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2023 yılı verilerine göre, Türkiye genelinde 3 milyon 450 bin 953 kişi iç göç hareketine katılmıştır. Bu kapsamda, Van’ın net göç veren iller arasında olduğu bilinmektedir. Euronews’in 2023 tarihli haberine göre, Van yıllık yaklaşık 29 bin kişilik net göç kaybıyla en yüksek göç veren iller arasında yer almaktadır. Bu göçün önemli bir kısmının genç nüfustan oluştuğu tahmin edilmektedir. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı’nın (DAKA) Van İli Sosyal Analiz Raporunda, kırsal alanlarda tarımsal faaliyetlerin azalmasıyla birlikte il merkezine ve diğer illere göçlerin arttığı belirtilmektedir.

Gençlerin doğup büyüdükleri şehirde kalmasını ve buraya değer katmasını sağlayacak birçok çözüm var. Özellikle gençlerin işsizlik nedeniyle batıya göç edip inşaatlarda ve ağır işlerde hayatlarını kaybettiği haberleri dikkate alındığında, bu konuda kolektif bir çaba harcanması gerektiği açıktır. İşte bazı öneriler:

•Yerel girişimciliği desteklemek için gençlerin kendi işlerini kurmalarını teşvik edecek düşük faizli krediler, hibe programları ve mentorluk desteği sağlanabilir.

•Teknoloji, yazılım, tarım ve sanayi alanlarında yatırım teşvikleri sunularak gençlerin çalışabileceği istihdam alanları oluşturulabilir.

•Uzaktan çalışma merkezleri kurularak, gençlerin dijital ortamda çalışmasını kolaylaştıracak kuluçka merkezleri ve coworking alanları açılabilir.

•Van’ın doğal ve kültürel zenginliklerinden yararlanarak sürdürülebilir turizm ve modern tarım projeleri geliştirilebilir.

•Gençlerin sosyalleşebileceği sanat merkezleri, spor tesisleri, kütüphaneler ve gençlik merkezleri artırılabilir.

•Festival ve etkinlikler düzenlenerek, gençlerin şehirde vakit geçirmek istemesi sağlanabilir. Örneğin, 2018 yılında Van’da düzenlenen Gezginfest Van, dört ödül kazanmasına rağmen sonraki yıllarda “toplum ahlakını bozduğu” gerekçesiyle iptal edildi. Ancak müzik, sinema, tiyatro ve spor etkinlikleri artırılarak gençler için cazip bir sosyal ortam yaratılabilir.

•Gençleri Van’da aktif ve üretken hale getirecek sosyal sorumluluk projeleri teşvik edilebilir.

•Gençlerin barınma sorunlarını çözmek için uygun fiyatlı öğrenci ve genç konutları yapılabilir.

•Şehir içi ulaşımı kolaylaştırmak, internet altyapısını güçlendirmek ve sosyal alanları artırmak, gençlerin şehirde kalmasını teşvik edebilir.

•Tabii en önemlisi ve hızlı çözülebilir olanı gençleri ev sahiplerinin insafından kurtarıp hak odaklı bir kira seviyesi belirlemek. Keza Van, diğer metropol şehirleri ile hemen hemen yarışır hale geldi. Kiralar, kentin ekonomik gelirleri ve maaş seviyesine endekslenmeli. Van’da asgari ücretli çalışan sayısı bile yok seviyesindeyken kent merkezinde ev tutup çalışmak isteyenlerin ev sahiplerinin istediği kiraları verme şansı sıfır.

 

•Yerel yönetimler, gençlerin fikirlerini ve beklentilerini doğrudan yönetime taşıyabilecekleri gençlik meclisleri kurabilir.

•Gençlerin kendi şehirleri için projeler üretmesini teşvik eden yarışmalar düzenlenebilir.

Genç göçünü azaltmak için bu tür politikalar bütüncül şekilde uygulanmalı ve sürdürülebilir hale getirilmelidir. Uzun vadeli ve genç odaklı bir yaklaşım, şehrin kalkınmasını sağlayarak gençlerin kendi memleketlerinde mutlu ve üretken bireyler olarak kalmasını teşvik edecektir.

Sonuç olarak göç, bazen bir umut bazen de bir zorunluluktur. Ancak, gençlerin doğdukları topraklarda kalmayı tercih edebileceği koşulları oluşturmak, hem bireysel hem de toplumsal açıdan büyük bir kazanım olacaktır.